Chuyên khoa Xét nghiệm huyết học (Xét nghiệm công thức máu) là nơi các bác sĩ, kỹ thuật viên xét nghiệm sử dụng các máy móc, thiết bị hiện đại để kiểm tra, phân tích máu nhằm cung cấp các thông tin về hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, hemoglobin,,…Từ đó, giúp các bác sĩ đánh giá tổng quát tình trạng sức khỏe của người được xét nghiệm, sớm phát hiện bệnh và đề xuất phương án điều trị kịp thời. Xét nghiệm máu là phương pháp chẩn đoán, hỗ trợ cho công tác phát hiện và điều trị bệnh được chính xác, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Một Huyết đồ đầy đủ cần phải biết được các chi tiết  :

– Dòng Hồng cầu :

+ Hồng cầu : số lượng , kích thước , hình dạng ( RBC , MCV , MCH , MCHC , RDW , Hồng cầu lưới , Hồng cầu nhân ) .

+ Hb ( Hemoglobin ): Huyết sắc tố.( HB )

+ Hct ( Hematocrit ): Thể tích khối hồng cầu.( HCT )

– Dòng Bạch cầu : số lượng , kích thước , hình dạng ( WBC , Bách phân được các loại bạch cầu : Neutrophil , Eosinophil , Basophil , Lymphocyte , Monocyte và các bạch cầu bất thường khác )

– Dòng Tiểu cầu : số lượng , kích thước , hình dạng .( PLT , MPV )

Ngày nay đa số dùng các máy phân tích huyết học tự động . Có nhiều loại máy khác nhau và cũng cho các thông số khác nhau ( 8 , 18 , 19 , 21 , … thông số ).Tuy nhiên có máy cho được đầy đủ chi tiết các chỉ số về tế bào máu , có máy thì không . Một điều không thể thiếu là dù phân tích huyết học  trên máy nào thì cũng phải cần làm một phết máu ngoại vi trên lame kính , mọi nghi vấn trên một huyết đồ do máy phân tích huyết học sẽ được kiểm tra bởi một Bác sĩ chuyên khoa Huyết học hoặc một kỹ thuật viên có nhiều kinh nghiệm bằng cách khảo sát lại lame máu trên kính hiển vi trước khi trả kết quả xét nghiệm cho bác sĩ điều trị.

1.WBC : Là số lượng Bạch cầu .

– Trị số bình thường là : 4 – 10 x 109/L ( ở người lớn ).

+ Giảm Bạch cầu : Bạch cầu < 4 x 109/L.

+ Tăng Bạch cầu : Bạch cầu > 10 x 109/L.

2.Lymph# : Số lượng Bạch cầu Lympho tuyệt đối  .

– Trị số bình thường là : 1 – 4 x 109/L ( ở người lớn ).

+ Giảm : Lymphocyte < 1 x 109/L

+ Tăng : Lymphocyte > 4 x 109/L 

3.Mid# : Là các loại Bạch cầu ít gặp ở máu ngoại vi như Monocyte , Eosinophil , Basophil , Bạch cầu bất thường …

– Trị số bình thường : Eosinophil : 0,05 – 0,5 x 109/L , Basophil : 0,01 – 0,05 x 109/L, Monocyte : 0,1 – 1 x 109/L , Bạch cầu bất thường : 0

4.Gran# : Là số lượng bạch cầu hạt trung tính ( Neutrophil ) tuyệt đối .

– Trị số bình thường 1,7 – 7 x 109/L ( ở người lớn ).

+ Tăng : Neutrophil >   7 x 109/L

+ Giảm: Neutrophil < 1,7 x 109/L

5.Lymph% :  Số lượng Bạch cầu Lympho tương đối  .

– Trị số bình thường là 25 – 35 % ( ở người lớn ).

6.Mid% : Là các loại Bạch cầu ít gặp ở máu ngoại vi như Monocyte , Eosinophil , Basophil , Bạch cầu bất thường …

– Trị số bình thường : Monocyte từ 2 – 6 % ; Eosinophil từ 2 – 4 %, Basophil : 0 – 1 % , các bạch cầu bất thường : 0% .

7.Gran% : Là số lượng bạch cầu hạt trung tính ( Neutrophil ) tương đối .

– Trị số bình thường 65 – 75% ( ở người lớn ).

8.HGB : Là lượng huyết sắc tố trong Hồng cầu ( Hemoglobin ).

– Trị số bình thường là : 120 – 160 g/L

9.RBC : Là số lượng Hồng cầu .

– Trị số bình thường là : 3,8 – 5,5 x 1012/L

10.HCT : Là thể tích khối Hồng cầu ( Hematocrit ) .

– Trị số bình thường là : 0,37 – 0,47 L/L ( với nữ ) và 40 – 54 L/L ( ở nam ).

11.MCV : Là thể tích hồng cầu trung bình .

– Trị số bình thường là : 80 – 100 fl. Là Hồng cầu bình thể tích

+ Giảm : MVC < 80 fl. Là Hồng cầu nhỏ

+ Tăng : MCV > 100fl. Là Đại Hồng cầu

12.MCH : Là số lượng Hemoglobim (trung bình trong một hồng cầu .

– Trị số bình thường là : 27 – 32 pg ( Hồng cầu đẳng sắc )

+ Giảm : MCH < 27 pg . Hồng cầu nhược sắc

+ Tăng : MCH > 32 pg  . ( ít gặp )

13.MCHC : Là nồng độ Hemoglobin ( Hb ) trung bình trong một hồng cầu .

– Trị số bình thường là : 320 – 360 g/L

+ Giảm : MCHC < 320 g/L . Hồng cầu nhược sắc

+ Tăng : MCHC > 360 g/L ( ít gặp )

14.RDW-CV : Là tỷ lệ khác biệt về kích thước giữa các hồng cầu .

– Trị số bình thường là 10 – 15 %.

+ RDC-CV > 15% : sự phân bố giữa các quần thể hồng cầu có sự khác biệt lớn về kích thước ( to , nhỏ không đều )

15.RDW-SD : Ít sử dụng thông số này

16.PLT : Là số lượng tiểu cầu .

– Trị số bình thường là : 150 – 400 x 109/L .

+ Giảm : chỉ khi tiểu cầu < 100 x 109/L mới đặt vấn đề quan tâm đến giảm tiểu cầu ( Tiểu cầu giảm thực sự và có ý nghĩa trong chẩn đoán bệnh liên quan đến giảm tiểu cầu ).

+ Tăng : Tiểu cầu > 400 x 109/L

17.MPV : Là thể tích trung bình của tiểu cầu . Trị số bình thường là 7 – 10fL.

18.PDW : Tỷ lệ khác biệt về kích thước giữa các tiểu cầu ( ít sử dụng thông số này ).

19.PCT  : Ít sử dụng thông số này .

PHÂN TÍCH VÀ NHẬN XÉT KẾT QUẢ

1.Dòng Hồng cầu :

Chú ý 4 thông số HB , MCV , MCHC , RDW-CV

– HB : 105 g/L là giảm , cho biết thiếu máu nhẹ .

– MCV : 71,1 fL là giảm , cho biết hồng cầu nhỏ .

– MCHC : 310 g/L là giảm , cho biết Hồng cầu nhược sắc .

– RDW-CV : 14,3% là bình thường , cho biết các quần thể

Hồng cầu có kích thước tương đối đồng đều.        *Nhận xét : bệnh nhân có thiếu máu nhẹ , loại thiếu máu hồng cầu nhỏ , nhược sắc .

2.Dòng Bạch cầu :

Chú ý 4 thông số WBC , Lymph# , Mid# , Gran#

– WBC : 3,7 x 109/L cho thấy Bạch cầu có giảm nhẹ

– Lymph# : 1,6 x 109/L , có số lượng bình thường

– Mid# : 0,5 x 109/L , cho thấy không có bất thường ở các bạch cầu hiếm gặp .

– Gran# : 1,6 x 109/L , có số lượng giảm nhẹ

*Nhận xét : Bệnh nhân có giảm nhẹ số lượng Bạch cầu , do giảm nhẹ số lượng bạch cầu hạt trung tính(Neutrophil ).

3.Dòng Tiểu cầu : chú ý thông số PLT

– PLT : 245 x 109/L , cho thấy số lượng bình thường.

*Nhận xét : Dòng tiểu cầu bình thường.

KẾT LUẬN : Bệnh nhân có thiếu máu nhẹ , loại thiếu máu hồng cầu nhỏ , nhược sắc , có giảm nhẹ bạch cầu do giảm nhẹ Bạch cầu hạt trung tính , dòng tiểu cầu bình thường.

BÀN LUẬN VỀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM TRÊN

 – Xác định thiếu máu chỉ dựa vào thông số HB ( Hemoglobin ) : giảm . Trong khi đó thông số RBC ( số lượng Hồng cầu ) bình thường. Như vậy trong mọi trường hợp khi xác định thiếu máu chỉ dựa vào thông số HB ( chính xác hơn ) , thông số RBC ( không chính xác ).

– Thông số Lymph# thì bình thường , nhưng Lymph% thì tăng . Vẫn kết luận số lượng Lymphocyte là bình thường .Như vậy chỉ dựa vào thông số Lymph# ( số lượng Lymphocyte tuyệt đối ) chính xác hơn ,thông số Lymph% ( số lượng Lymphocyte tương đối ) không chính xác.

– Thông số Gran# và Gran% đều giảm . Kết luận là có giảm số lượng bạch cầu hạt trung tính.

– Để xác định tăng hay giảm số lượng các loại bạch cầu chỉ nên dựa vào thông số Lymph# , Mid# , Gran# ( chính xác ) , thông số Lymph% , Mid% , Gran% ( chỉ mang tính tương đối và không chính xác ).

Tóm lại: Để xác định thiếu máu thì dùng thông số HB , Để xác định tăng hay giảm số lượng các loại bạch cầu chỉ nên dựa vào thông số Lymph# , Mid# , Gran#.

Ngoài ra tùy theo Lâm sàng mà Bác sĩ điều trị chú ý đến các thông số khác . Ví dụ như thông số HCT ( Hematocrite ) dùng để xem mức độ cô đặc máu trong theo dõi bệnh Sốt xuất huyết Dengue , bỏng ….